De eerste vertaling van Max Havelaar in het Servo-Kroatisch is pas verschenen in 1946, hoewel hetzelfde boek al jaren daarvoor in dit taalgebied werd geïntroduceerd via boekbesprekingen in tijdschriften. In deze bijdrage is het mijn voornemen om na te gaan hoe critici als professionele bemiddelaars de cultuurtransfer van dit werk hebben bepaald. Daarbij houd ik ook rekening met de context van deze recensies: wat voor tijdschriften hebben deze artikels gepubliceerd en wie waren de auteurs van deze kritieken? Kunnen we hen als een soort voortrekkers beschouwen van wat later de eerste vertaling van de roman zou worden? Met andere woorden, welke rol hebben ze gespeeld bij het selectieproces en de manier waarop het boek in 1946 aan het lezerspubliek werd voorgesteld? Ik wil eveneens een mogelijk traject van de verspreiding van Max Havelaar naar deze contreien schetsen waarbij niet uitsluitend de Duitse cultuur als transportweg voorkomt.