Przemysław Paluszek (Lublin / Wrocław)

2 keer 2: de rol van emblematiek zeventiende- en negentiende-eeuwse natievorming; Herman Hugo en Jan Luyken.

Naast de rederijkerskamers kan emblematiek als een van de meest nationale verschijnselen in de literatuur van de Lage Landen worden beschouwd. Hoewel het embleem geen oorspronkelijk Nederlands genre was, is het in het Nederlandse literaire landschap zo goed geworteld dat het door andere literaire tradities (i.e. Engelse of Poolse) niet direct van het Italiaanse origineel maar via de Nederlandse verwerking werd overgenomen.
In tegenstelling tot de rol van het toneel in de 17de-eeuwse natievorming wordt de rol van de emblematiek bij het scheppen van de Nederlandse verbeelde (om Benedict Andersons term te gebruiken) of ingebeelde gemeenschap minder vaak onder de loep genomen. In mijn bijdrage zal ik de Nederlandse emblemata van Herman Hugo en Jan Luyken bekijken aan de ene kant vanuit het standpunt van de 17de-eeuwse Nederlandse negatieve eendracht (Smitskamp 1947: 9) en aan de andere kant vanuit het eigenlijke 19de-eeuwse nationalisme. Bovendien zal ik de literaire productie naast receptie van literatuur plaatsen.
De keuze van die twee auteurs is niet toevallig. Zowel Herman Hugo (1588-1629) als Jan Luyken (1649–1712) waren in hun tijd bekend. Bovendien hebben de emblematische werken van deze twee auteurs één gemeenschappelijk thema, nl. godsdienst. In het 19de-eeuwse Nederland is het oeuvre van Luyken van belang in tegensteling tot de werken van Hugo. Deze tweede komt nauwelijks aanbod in schoolboeken of literatuurgeschiedenissen. Dergelijke keuze biedt dus gelegenheid om ook de niet-literaire factoren bij de analyse te betrekken.