Meriel Benjamins (Groningen)
Het ‘echte, groote, nooit in Nederland geaard hebbende’. De Nederlandse identiteit en buitenlandse literatuur Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift
In het onderzoek naar populaire, publieksgerichte literatuur fungeert het concept middlebrow vaak als ‘modernisms other’. Eén van de verschillen die deze antithese zou rechtvaardigen, is die tussen de nationale oriëntatie van de populaire middlebrows versus de internationale oriëntatie van de elitaire highbrows. Op die tegenstelling valt het nodige af te dingen, hoewel het wel duidelijk is dat populaire cultuur een rol heeft gespeeld in de vorming van nationale identiteit. Belangrijker is de vraag: hoe kregen de gerichtheid op het nationale en de Nederlandse identiteit gestalte in het middensegment van de literaire cultuur?
In de geest van het negentiende-eeuwse nationalisme werd Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift in 1881 opgericht als een uitdrukkelijk nationaal georiënteerd tijdschrift. Het werd door haar geestelijk vaders vormgegeven als een Nederlandse variant van Harper’s Monthly en had als doel ‘het nationale gevoel’ te sterken door haar lezers een selectie van de beste letterkundige- en beeldende kunstwerken te bieden. Ook de literaire kritiek in het tijdschrift richtte zich bijna uitsluitend op auteurs van eigen bodem. Elsevier’s heeft bijna zestig jaar bestaan en vormt daarom een uitstekend uitgangspunt voor een onderzoek naar de constructie van de Nederlandse culturele identiteit. Met name onder leiding van Herman Robbers, die van 1905 tot 1937 hoofdredacteur was, groeide het tijdschrift uit tot een graadmeter van de Nederlandse cultuur.
In mijn bijdrage wil ik de manier waarop de Nederlandse literaire identiteit gestalte kreeg in Elsevier’s onderzoeken door de literaire kritieken te analyseren. Daarbij richt ik me op de manier waarop de buitenlandse literaturen in de kritieken fungeerden en op de discursieve constructie van de Nederlandse identiteit. Daarnaast zal ik aandacht besteden aan hoe Robbers zich buiten zijn hoedanigheid als hoofdredacteur met de institutionele identiteit van de Nederlandse literatuur bezighield.
